DNM-Online Boeken en beschouwingen

Alles onder controle?

Voorbeschouwing

In de week van 8 maart 2020 zwollen de geluiden uit de samenleving aan om ook de scholen te sluiten; de laatste duw kwam van de oproep van de Federatie van Medisch Specialisten op 14 maart: ‘Sluit de scholen direct!’ Werkers in het onderwijs kwamen terecht in een draaikolk vol onzekerheden, externe druk, angst en prangende vragen die we niet eerder hoefden te beantwoorden. Hoe gingen we daar als leidinggevenden zoal mee om? Welke mechanismen deden hun werk, bewust of onbewust? En is ook een andere reactie mogelijk? Om daar meer over te weten te komen nemen we vijf ‘uit het leven gegrepen’ reacties van leidinggevenden onder de loep.

Leidinggeven onder druk
‘In de eerste weken van de pandemie-periode heb ik minimaal 70 uur per week gewerkt. Ik riep elke dag ons crisisteam bijeen.’

Op 15 maart, 17.00 uur, maakt premier Rutte bekend dat de scholen dichtgaan per 16 maart.

Al op 15 maart, 13.00 uur, maakt een schoolbestuur aan de ouders bekend dat zijn scholen sluiten per 16 maart.

Vraag aan een bestuurder: ‘En hoe gaat het met jou in deze omstandigheden?’ ‘Oh prima hoor, geef mij maar gedoe, dan ben ik op mijn best.’

‘We hebben vijf scenario’s doorgerekend en klaarliggen voor het geval de maatregelen voor scholen vanaf 2 juni worden versoepeld, we laten niets aan het toeval over.’

Bericht van een bestuurder op LinkedIn: ‘Ik neem diep mijn pet af voor onze medewerkers die in no time, op een fán-tás-tische manier het onderwijs op afstand hebben opgezet.’

Vijf standaardreacties
Geconfronteerd met onverwachte, uitdagende of beangstigende situaties reageren mensen op verschillende manieren. Jouw persoonlijke standaardreactie heb je al vroeg in je leven ontwikkeld. Het is de jou kenmerkende werkstijl geworden. Ooit was dit het beste antwoord dat je als kind kon verzinnen, om tóch te krijgen wat je nodig had, wanneer de omstandigheden in je gezin van herkomst niet aan je behoeften tegemoet kwamen. Volgens de theorie van Transactionele Analyse (TA) zijn er vijf van dit soort ontsnappingspatronen te ontdekken:

Doe je best
Kernwoord: enthousiasme. Je bent altijd te porren voor iets nieuws en straalt energie uit. Onder druk neem je teveel hooi op je vork en heb je de neiging dingen niet af te maken.

Maak voort
Kernwoord: tempo. Je kunt in korte tijd veel presteren; een deadline inspireert je. Onder druk ga je fouten maken en jut je anderen op door jouw gehaast.

Wees Sterk
Kernwoord: kalmte. Je straalt rust uit en houdt het hoofd koel. Onder druk kun je emotieloos overkomen en gevoelens (van jezelf en van de ander) miskennen.

Wees Perfect
Kernwoord: nauwgezetheid. Je hebt oog voor detail en levert gedegen werk. Onder druk kun je besluiteloos of overdreven gedetailleerd worden.

Doe de ander een genoegen
Kernwoord: harmonie. Je hebt aandacht voor individuele medewerkers en werkt goed samen. Onder druk kun je gezonde confrontaties vermijden en met alle winden meewaaien.

De doorgeschoten standaardreacties worden in deze corona-tijd goed zichtbaar. Onzekerheid, spanning, angst leiden er namelijk toe dat je ‘gewone manier van doen’ niet het gebruikelijke effect heeft. Je verzint zoveel nieuwe dingen dat je er zelf geen zin meer in hebt. Ook al werk je nog zo hard, het kan altijd sneller! Van buiten lijk je rustig, van binnen strijden allerlei gevoelens om de voorrang. Al plan je nóg zo gedetailleerd: morgen kan de situatie alweer aanpassing vragen. Je communiceert je een slag in de rondte, maar nog steeds is niet iedereen het met je eens. Onder druk van de coronacrisis wordt de doorgeschoten werkstijl een soort bezweringsformule: je doet meer van wat je altijd doet, maar het effect blijft uit, dan doe je er een schepje bovenop en ga je nog meer van hetzelfde doen in de kinderlijke hoop dat het nu wèl het door jou gewenste effect zal hebben.

Van bezweren naar niet-weten
Het is aanlokkelijk om in de doorgeschoten stand te schieten. Innerlijk voel je je (tijdelijk) gerustgesteld. Je bevindt je op vertrouwd gebied. Je houdt het ongemakkelijke gevoel, dat samenhangt met onzekerheid en angst, op veilige afstand. Je bezweringsgedrag geeft echter oude antwoorden op nieuwe vragen en daarbij blijven het in de kern reacties van vroeger. Het is de vraag of wat toen hielp, ook in het hier-en-nu behulpzaam is.

Bovendien heeft jouw gedrag invloed op degenen aan wie je leiding geeft. Met jouw houding nodig je hen uit eveneens bezweringsgedrag te vertonen. Zo creëren jullie samen een schijnzekerheid. Maar dan liggen het verlies van contact met de werkelijke situatie in het hier en nu, en verlies van contact met elkaar op de loer.

Het is beter te erkennen dat wij, 21-ste-eeuwse mensen met goed gevulde supermarkten, pretparken en een uitmuntende gezondheidszorg, lang niet alles onder controle hebben maar het soms even helemaal niet weten. Wij denken dat leidinggevenden die het ongemak van het niet weten kunnen hanteren als een gegeven dat nu eenmaal onderdeel is van mens-zijn, hun organisatie een dienst bewijzen. Niet in de laatste plaats omdat zij zo een voorbeeld geven aan hun leerlingen, die opgroeien in een wereld die steeds sneller verandert en steeds complexer wordt. ‘Alles onder controle?’ ‘Nou nee….maar met onze ogen en oren open maken we er wel het beste van.’

Dit artikel is een voorproefje van een boek over ‘omgaan met onzekerheid en niet weten’.

Marian Timmermans is coach en procesbegeleider.
www.mariantimmermansconsult.nl

Willem de Vos is rector-bestuurder op het Christelijk Lyceum Veenendaal.
w.devos@clv.nl

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: