DNM-Online Boeken en beschouwingen

 

DNM-Online
 

 

donderdag 23 april 2015

BOEKSIGNALEMENT

Sjoerd Karsten

Baker, D.P. (2014). The Schooled Society: The Educational Transformation of Global Culture. Stanford: Stanford University Press.

Wie, enthousiast of kritisch, mee hobbelt met het circus van onderwijs 2032, moet beslist eerst het boek van David Baker, The Schooled Society, lezen. Dat geldt ook voor degenen die van mening zijn dat het onderwijs altijd maar achterblijft bij de ‘maatschappelijke ontwikkelingen’. Baker draait die opvatting radicaal om.

In zijn boek laat hij zien dat het onderwijs juist voorop loopt. Onderwijs heeft ons leven in veel en heel uiteenlopende aspecten grondig veranderd, zonder dat we dat goed beseffen. Er is in de afgelopen eeuw een nieuw soort samenleving ontstaan met het onderwijs als vrijwel alles bepalende factor. Waar we vroeger nog keken of iemand sterk, behendig, of moedig was, is nu ons cognitief kapitaal het belangrijkste ruilmiddel en de meest dominante deugd. Het bepaalt onze status, gezondheid, ontwikkeling van de hersenen, plek op de arbeids- en huwelijksmarkt, inrichting van het werk, machtspositie en onze religieuze en politieke overtuigingen. We kunnen bijna geen levensstijl meer begrijpen zonder naar de factor opleiding te kijken. Veel moderne opvattingen over rechtvaardigheid, gelijkheid tussen seksen en mensenrechten zijn het gevolg van de massificatie van het onderwijs. Andere instituties zijn op de achtergrond geraakt. Met andere woorden, het onderwijs heeft een revolutie ontketend en de aard van de sociale orde veranderd.

 

In zijn Schooled Society onderzoekt Baker een aantal interessante paradoxen en populaire debatten over het onderwijs. Hij komt met nieuwe interpretaties van bestaande gegevens en werpt een frisse en soms zeer verrassende blik op de waarde van het onderwijs. In het eerste deel van het boek schetst hij de stille revolutie die zich heeft voltrokken in de afgelopen anderhalve eeuw. Dat is niet in alle opzichten nieuw. Steeds meer en steeds langer zijn kinderen en jongeren overal op de wereld naar school gegaan. De exponentiële groei van het onderwijs heeft allerlei soorten demografische veranderingen in gang gezet zoals die in vruchtbaarheidspatronen, huwelijk en gezinsvorming, gezondheid en levensduur. Voordat deze revolutie zich voltrok waren de belangrijkste ‘geloofsbrieven’ op de arbeidsmarkt niet van onderwijskundige aard (meer gebaseerd op fysieke kwaliteiten en persoonlijke relaties), terwijl zij tegenwoordig vrijwel uitsluitend gebaseerd zijn op onderwijsdiploma’s. Bij alle sociale problemen wordt bijna routinematig gewezen naar het onderwijs als mogelijke oplossing en het ontbreken daarvan als oorzaak. Bijna elke menselijke activiteit of menselijk tekort wordt gerelateerd aan het formele onderwijs. De impact van de onderwijsrevolutie op onze cognitieve vermogens is spectaculair. Het gemiddeld IQ is per generatie omhoog gegaan – bekend als het Flynn effect -, wat bijvoorbeeld betekent dat het gemiddelde IQ van de volwassen bevolking in 1930 twee standaarddeviaties lager was dan dat in 2000. Dit is allemaal min of meer bekend bij insiders, maar is nu mooi bij elkaar gezet.

Echt nieuw aan de analyse van Baker is dat hij een aantal interessante paradoxen bespreekt. Dat is allereerst de paradox van de democratie. Het is een bekend gegeven dat de hoeveelheid genoten onderwijs bepalend is voor de interesse in de politiek en voor de motivatie om te gaan stemmen. Terwijl dit verband op individueel niveau heel sterk is, geldt dat niet voor de samenleving als geheel. Je zou verwachten dat door de toename van steeds meer en hoger geschoolden de traditionele democratie zou groeien en bloeien. Dat is echter niet het geval. Op allerlei fronten verkeert die in een soort crisis. Politieke partijen lopen leeg en er gaan steeds minder mensen naar de stembus. Men voelt zich in het algemeen niet meer thuis in de politiek. Dat is in een bepaald opzicht een paradoxale ontwikkeling. Het antwoord van Baker op deze ontwikkeling is dat geschoolde burgers in plaats van meer te participeren in de politiek, hun burgerschap anders en breder gaan invullen. Zij gaan zich juist door hun hogere opleiding manifesteren in nieuwe sociale bewegingen, burgerinitiatieven en andere vormen van collectieve actie die veel effectiever zijn en zij zetten al hun kennis in om hun specifieke doelen zo snel mogelijk te bereiken. Zij oefenen op die manier dus meer politieke invloed uit dan langs de indirecte weg van algemene verkiezingen. Bovendien treedt een verbreding van hun politieke interesses en acties op. Bekende voorbeelden zijn het homohuwelijk, milieukwesties, gelijkheid tussen mannen en vrouwen, voedselveiligheid, en dierenrechten. Op die terreinen worden nu sneller successen geboekt dan ooit in de traditionele manier van politiek bedrijven het geval zou zijn geweest. Opvallend genoeg is de traditionele representatieve democratie meer het terrein geworden van populistische bewegingen die sterk steunen op lager geschoolde delen van de bevolking. Daarom kan je stellen dat de verschoolde samenleving een cultuur van op individuele identiteiten gebaseerde politieke mobilisatie heeft opgeleverd.

Een andere verrassende paradox die Baker bespreekt is die van godsdienst. Ook daar was de verwachting dat de toenemende geschooldheid zou leiden tot een afnemend belang van het geloof. Het tegendeel is volgens hem het geval. In plaats van geheel geseculariseerde wezens, zoals we maar al te graag zelf willen geloven, zijn allerlei nieuwe vormen van geloof opgebloeid. Wat zeker in de Westerse wereld is verdwenen, is het traditionele religieuze gezag. We lopen niet meer aan de leiband van Rome en de traditionele kerken, maar beschouwen het geloof als een individuele aangelegenheid, iets voor achter de voordeur. Daarmee zijn we misschien in schijn rationele wezens geworden. Maar wie kijkt naar de enorme bloei van andere geloofsuitingen en het begrip spiritualiteit ziet juist het tegendeel. Je zou zelfs zo ver kunnen gaan dat het onderwijs het geloof van deze tijd is geworden. Zonder enige opleiding, cursus, diploma, test en dergelijke zouden we ons behoorlijk ontheemd voelen.

Samenvattend, een rijk en origineel boek dat aanzet tot denken, iets wat goed onderwijs ook met ons doet. 



Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:
Naam:
Don't fill in data here:
Reactie:
Don't put anythin in here:
CAPTCHA Image
Nog geen reacties geplaatst
Uw internetbrowser is verouderd.

Voor een goede weergave is een recente versie van uw browser vereist.