.jpg)
DNM-Online Boeken en beschouwingen
DNM-Online
Groei vraagt ruimte
Column
Bart Schipmölder, directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
In mijn tuin stond in een pot een mooi boompje dat al jaren niet meer groeide en maar matig bloeide. Toch kon ik zien dat het een mooi boompje was en ik hield van de weinige bloesem die in het voorjaar zichtbaar was. Ik zag de potentie. Elk jaar had ik er zorg voor en gaf het boompje voeding. Maar het ging niet groeien. Totdat ik vorig jaar een grotere pot kocht en er nieuwe aarde in deed. Afgelopen zomer groeide het boompje ineens weer: kwamen er meer takken, had het meer blad en werd het groter. De boom stond er deze zomer stralend bij. En ook de bloesem bloeide rijker en steviger dan voorheen. Het werd nog meer de boom die het in potentie altijd al was. De boom kreeg meer ruimte en nam ook meer ruimte in.
Persoonlijke groei gaat over ruimte maken
Persoonlijke- en leiderschapsontwikkeling heeft alles te maken met ruimte. Deze ontwikkeling gaat om het vergroten van de ruimte in jezelf, de ruimte in hoe je kijkt naar de wereld om je heen, hoe je je ruimte in de wereld inneemt en hoe je ruimte brengt in die wereld.
Ruimte is er altijd, ook al zien we die niet (meer). Ruimte is open en ongedefinieerd. In ruimte kunnen alle vormen ontstaan. De ruimte is vol van potentie. In het boeddhisme spreekt men over leegte en vorm. Leegte is de fundamentele openheid (van ons gewaarzijn). En in die openheid kunnen alle vormen in volle omvang bestaan en ook weer oplossen. Niets is permanent.
In onze vroege jaren is die open ruimte overweldigend en soms ook beangstigend. Daarom, en dat is heel normaal, hebben we voor onszelf houvast gecreëerd. We vinden houvast in onze zelfbeelden, en beelden over de anderen. Houvast vinden we ook in de regels die we hebben meegekregen en in ons gedrag dat ooit succesvol was. Met deze houvasten konden we ons in die vroege levensfase ontwikkelen en staande houden.
Maar nu we ouder zijn beperken deze houvasten onze ruimte en de mogelijke vormen. Ze maken ons kleiner dan we zijn. Een bekende vergelijking is die van de golven en de zee. Jij bent als de zee die oneindig veel mogelijke vormen kan hebben. Een stormachtige zee met hoge golven of een rustige zee met kabbelend water, een zee met een lekkere golfslag of een zee waarin stroming vorm krijgt. Je bent je echter gaan identificeren met de golf waar je in terecht kwam en daarmee heb je je ruimte versmald tot die van die golf. Je bent het zicht op de zee kwijt geraakt.
Als we die beperkende houvasten durven te onderzoeken en los te laten gaan we de diepte zien van wie we zijn. We ontwikkelen ons door de ruimte te hernemen, door lucht te blazen in onze beperkende overtuigingen en opvattingen. Dan gaan we, net als mijn boompje, groeien en bloeien in verbinding. Zoals een master student bij ons het mooi verwoordde: ‘Die oplossingsgerichte kant van mij had de overhand gekregen. Toen ik die losliet, kwam er ruimte om een deel van mezelf te herontdekken.’
Precies werk
Groeien is net als bij mijn boompje precies werk. Groei laat zich niet zomaar versnellen met een korter programma. De ontwikkeltijd en het groeipad is voor iedereen anders. De grond moet rijp zijn en de omstandigheden gunstig. Vertrouwen in de begeleider, de tuinman die je meeneemt naar ruimtes waar je niet (meer) bekend mee bent, is belangrijk. En om te kunnen groeien is er, net als bij mijn boompje, ook ruimte nodig waarin mensen toegewijd en geïnspireerd kunnen werken aan hun ontwikkeling. Deze ontwikkelruimte lijkt er in onze samenleving steeds minder te zijn.
De prestatiedruk en de eisen waaraan we moeten voldoen nemen toe. Mensen verwachten dat je altijd bereikbaar bent en direct reageert. Privé en werk lopen door elkaar en we hollen voortdurend van ervaring naar ervaring. Het is hard werken om alles gedaan te krijgen. Om er alles uit te halen richten we ons leven zo efficiënt mogelijk in. We persen letterlijk de lucht eruit. We verblijven voortdurend in een soort overleefstand. Herken je dit in je eigen leven? Ik wel.
Bij onze leiderschapsacademie komen we deze overleefstand tegen in vragen als: hebben jullie ook een verkort programma? Kan ik de bijeenkomst online volgen want ik moet bij een overleg zijn? Wat is precies het huiswerk en hoe ziet de toets eruit? Kan ik nu uitstappen en later verder gaan? Zijn er vrijstellingen mogelijk?
Reactief versus creatief
Met deze op overleven gerichte mindset zijn we reactief. We kunnen in die stand slecht omgaan met het onverwachte en het niet beheersbare. In een reactieve stand sta je voortdurend aan en wil je je leven vooral snel en efficiënt inrichten. Dan is er geen ruimte voor fouten en als het wel misgaat is dat een groot probleem. En problemen zijn geen welkome kansen om te leren. Je benadert ze met zorgelijkheid. Gedoe is niet leuk en hoort er niet bij. Gek genoeg levert mogelijke tijdwinst dan juist een gevoel van minder ruimte, tijdsdruk, op.
Ik zie dit niet alleen als een individueel vraagstuk, maar vooral als een maatschappelijk probleem dat we met elkaar creëren en in stand houden. We hebben er als samenleving last van omdat reactiviteit onze creativiteit in de weg zit. En die creativiteit, het zien van de ruimte, is nodig om antwoorden te vinden op de grote vraagstukken van dit moment.
Zelf ruimte maken
Persoonlijke groei en daarmee ook leiderschapsontwikkeling heeft dus ruimte voor overtolligheid, herhaling en nutteloos bezig zijn nodig. Om die ruimte te bewaken zijn richting, discipline, je niet laten afleiden, de kunst van het nee zeggen en dwarsigheid nodig.
Dus: hoe dwars wil jij zijn en hoe zorg jij voor een ruimere ‘pot’ om in te groeien? Wat heb jij nodig om meer te gaan bloeien?
Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
b.schipmolder@nso-cna.nl
Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem
