.jpg)
DNM-Online Boeken en beschouwingen
DNM-Online
LEESTIPS
Gerritjan van Luin
Van Alex van Emst, de in 2015 overleden oud-directeur van het APS, leerde ik dat er drie schoolculturen zijn: de ambtelijke, de politieke en de professionele. De eerste heeft een sterke hiërarchie in de organisatie als kenmerk en de tweede komt voort uit de vaak impliciete opvatting dat de school een democratie is en dat alle monniken gelijke kappen dragen. Beide, ook voorkomend in combinatie, vond hij schadelijk voor onderwijsontwikkeling. Van Emst hield dan ook jarenlang een hartstochtelijk pleidooi voor de transformatie naar een professionele cultuur waarin juist de ongelijkheid tussen professionals een uitgangspunt is.
Het verhaal van Van Emst (Professionele cultuur in onderwijsorganisaties (2012), Utrecht: APS http://bit.ly/2bnlS4r overtuigde mij zo dat ik dat de combinatie van onderwijs en politiek altijd nogal problematisch en onproductief heb gevonden. Maar onlangs bracht een andere ‘klassieker’, Macht en politiek handelen in organisaties me op andere gedachten. In dat boek erkent de auteur, Martin Hetebrij, dat politiek in organisaties weliswaar in een kwaad daglicht staat, maar dat het politieke wel een realiteit is, een onontkoombaar element van onze organisaties dat “van zichzelf niet goed of slecht is”. Bij het politiek handelen gebruiken we macht. Als we dat op een hoog kwaliteitsniveau doen, dan - zo stelt Hetebrij - zullen de meeste mensen dit wel accepteren en sterker nog, zich er wel bij voelen. Maar dan zal die vorm van macht wel aan drie kwaliteitseisen moeten voldoen: effectief, transparant en respecteerbaar. En waar dat niet het geval is, wordt stroperigheid en onduidelijkheid ervaren, liggen besluiten al vast of worden ze opgedrongen en wordt voor de hand liggende expertise niet vanzelfsprekend geraadpleegd. Waar Van Emst tegenover ‘macht van een lage kwaliteit’ zijn professioneel perspectief inzette, laat Hetebrij aan hand van zijn model voor politiek handelen en de handelingskeuzes die daarbij te maken zijn, zien dat de omgang met macht ook kan bijdragen “aan de besluitkracht een organisatie en aan een werkklimaat dat medewerkers stimuleert om hun uiteenlopende deskundigheden enthousiast in te zetten”.
Over macht heeft Van Emst het niet als hij de professionele cultuur bespreekt. Maar macht is er, ook in professionele schoolorganisaties. Laten we daarom dan maar ons best doen voor macht van een hoge kwaliteit. Dat daar ook communicatie van een hoge kwaliteit voor nodig is, laat zich raden. Hetebrij’s boek moet van kaft tot kaft gelezen worden, maar dan weet je ook wat voor beide nodig is.
Een werkklimaat waarin je enthousiast je expertise inzet. Uit een onderzoek uit 2013 waarin 230.000 fulltime- en parttime-werknemers uit 142 landen werden ondervraagd, bleek dat zo’n werkklimaat maar zelden in organisaties te vinden is: slechts 13 procent van de ondervraagden bleek zich betrokken te voelen bij hun werk; 63 procent is niet betrokken en de rest is actief onbetrokken en haat zijn baan ook echt (zie http://bit.ly/1aG9kMn).
In Waarom we werken? vraagt de Amerikaanse psycholoog Barry Schwartz zich af hoe dat komt en vooral wat eraan te doen is. Hij ontmaskert de mythe die gevoed is door de uitvinder van de vrije markt Adam Smith, dat mensen voor geld werken. Het opdelen van werkzaamheden die uit deze gedachte volgde, leidde tot de industriële revolutie en die weer voor velen tot bevrijding uit armoede. Maar de prijs is volgens Schwartz wel geestelijke armoede geweest.
We weten al lang dat handelingsvrijheid, gevoelde zinvolheid en geloof in de doelstelling van de organisatie belangrijke kenmerken van werk is waarbij mensen zich betrokken voelen. Maar om dat met elkaar voor elkaar te krijgen moet er wel afgerekend worden met een aantal hardnekkige opvattingen over werk, prikkels, controle en leiderschap. Daarover gaat het in prettig leesbaar, nauwelijks 100 pagina’s, scherpzinnigheid.
Na twee klassiekers en één actueel boek, tot slot aandacht voor een boek dat nog moet verschijnen en waar de fans van onderwijspedagoog Gert Biesta (zie DNM, 2, 3, augustus 2015) naar uit zullen kijken: Het leren voorbij, de Nederlandse vertaling van Beyond Learning uit 2006, waarvoor Biesta in 2008 In Critics' Choice Book Award ontving van de American Educational Studies Association. In dit boek vraagt Biesta zich af wat het zou betekenen voor opvoeding en onderwijs wanneer we de vraag van het mens-zijn niet vooraf invullen, maar ons radicaal open stellen voor het nieuwe begin dat zich aandient met ieder kind. We komen inhoudelijk later op dit boek terug.
Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem
