DNM-Online Boeken en beschouwingen

Over leiding geven aan collectieve waarden

Beschouwing

‘Die letzten beiden Jahren (…) haben uns auch gezeigt, wie viel wir schaffen können, wenn wir vereint sind.’ postte Von der Leyen op 1 januari op twitter. Desmond Tutu werd bij zijn afscheid herdacht om zijn strijd voor verbintenis. Gezamenlijkheid en samenwerking zijn waarden die wereldwijd worden omarmd. De leiders die sturen op gemeenschapszin boven individueel welzijn worden alom geroemd. Tegelijkertijd schrapt de onderwijsinspectie in het onderzoekskader van 2022 de indicator OP6 ‘samenwerking’. Dat is op z’n zachtst gezegd zeer opmerkelijk.

Indicatoren zijn van wezenlijk belang voor leiderschap en hebben daarmee zichtbaar effect op de organisatie waaraan leiding wordt gegeven. Het zijn de prikkels in het systeem die bepalen hoe de gemeenschap zich beweegt en verder ontwikkelt. Indicatoren hebben met andere woorden effect op het gedrag in een organisatie. Het zijn de thema’s waar de spotlights op zijn gericht, de punten waarop ieder individueel en de gemeenschap als geheel wordt beoordeeld.

Het schrappen van de indicator OP6 betekent dan ook dat ‘samenwerking’ niet meer op de agenda van scholen komt te staan. Wat doet dat met leerlingen, docenten en maatschappij? Zou het niet zo kunnen zijn, dat hiermee de ontwikkeling van scholen beperkt blijft tot een interne aangelegenheid? Zou het niet zo kunnen zijn dat docenten zich niet in eerste instantie meer gaan richten op samenwerking met andere disciplines of regionale partners? Zou het niet zo kunnen zijn dat we daarmee in het onderwijs individueel talent opleiden en samenwerking als collectieve waarde uit het oog verliezen? Zou het niet zo kunnen zijn dat we daarmee grote thema’s als klimaat niet vanzelfsprekend samen en multidisciplinair kunnen oplossen?

Als we nu eens omgekeerd Von der Leyen en Tutu volgen en zeggen dat er slechts één indicator is die de kwaliteit van onderwijs bepaalt, namelijk juist samenwerking. Dan leidt dat tot leiderschap dat gericht is op de ontwikkeling van een gemeenschap en niet alleen op de ontwikkeling van het individu in die gemeenschap: de school als gemeenschap die zichzelf voortdurend verbetert en daartoe intens verbonden is met de maatschappij. De school die in het ultieme geval nieuwe waarden aan die maatschappij weet toe te voegen. Leiderschap dat gericht is op leren en innoveren vanuit de gedachte dat dat altijd samen en nooit individueel gebeurt.

Gooien we daarmee de andere indicatoren overboord: integendeel. Voor een goede samenwerking zijn een stevige kwaliteitscultuur en een heldere ambitie de noodzakelijke onderleggers. Maar als doel op zich zijn die niet voldoende. Doorredenerend op deze weg betekent dit dat ook voor de functie van rector een leiderschapsontwikkeling nodig is: van herder van de kudde of moeder van de school, naar de rector als maatschappelijk leider. Rectoren en schoolleiders die gericht zijn op de ontwikkeling van een collectief en daarvoor op alle niveaus plan en gedrag met elkaar in overeenstemming brengen. Een complexe, maar prachtige taak.

Zo ziet het onderzoekskader er echter niet uit. Er is gelukkig een uitweg: immers het inspectiekader kan ook worden beschouwd als een kader voor de ‘basis op orde’. Collectieve waarden, als samenwerking en verbintenis zouden daarbovenop als de eigen ambities van de school besproken, ontwikkeld en gemonitord kunnen worden met de direct betrokkenen van de school: leerlingen, ouders en regionale partners. Daarmee wordt samenwerking een gespreksthema in de regionale context van de school en krijgt het daarmee de maatschappelijke plek die het verdient. En het allerbelangrijkste: daarmee leiden we leerlingen op die straks Von der Leyen of Tutu zouden kunnen opvolgen.

Emmeken van der Heijden
Rector Van Maerlantlyceum Eindhoven
e.vanderheijden@vanmaerlantlyceum.nl

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: