DNM-Online Boeken en beschouwingen

Samen hart werken

Leestip

Het was bepaald niet de titel die maakte dat mijn interesse in dit boek gewekt werd: die leidde eerder tot enige jeuk en wat weerstand. De auteur, Wiep Staal, heeft haar sporen in de wereld van coaching verdiend, zowel als (team- en individueel) coach als als docent en onderwijsmanager bij o.a. de Hogeschool Leiden. Als iemand met een achtergrond in (o.a.) het onderwijs een boek schrijft over team- en organisatieontwikkeling, dan lijkt me dat een recensie in de DNM waard.

De hompelige titel van het boek ‘samen hart werken’ is bedoeld als een knipoog naar, en alternatief voor, het huidige veelvoorkomende ‘samen (te) hard werken’. Iets wat we onszelf vaak aandoen binnen organisaties en een doodlopend spoor is, volgens Staal. In haar boek heeft ze het over de ‘hartwerker’, als een onmisbare medewerker in organisaties van de toekomst. Dit zijn medewerkers die vanuit hun hart werken, ze zijn deskundig, vriendelijk en sensitief en werken vanuit ‘de bedoeling’ van de organisatie. Hoewel de auteur stelt dat ze ‘hartwerkers’ niet beschouwt als betere medewerkers, is dat wel de indruk die ontstaat. De kenmerken die door het boek heen worden toegeschreven aan de hartwerken, zijn stuk voor stuk deugden die we aan ‘goede mensen’ toeschrijven. De auteur stelt dat iedereen een ‘hartwerker’ kan zijn en dat het gedrag en de competenties van een ‘hartwerker’ in potentie in iedereen aanwezig zijn. Een stelling die ik gedurende het boek wat in twijfel begon te trekken. Zo worden de hartwerker enkele zeer specifieke competenties en interesses toegedicht: “Alles wat te maken heeft met het kloppende hart van de natuur, het dier de mens heeft zijn belangstelling. Systemisch werken, psychologie en groepsdynamica zijn kennisgebieden die interessant zijn voor de hartwerker”.

Het boek in het kort
In de inleiding stelt Staal dat in het boek het gedrag van ‘hartwerkers’ wordt beschreven, maar dat blijkt nogal zoeken binnen de verschillende hoofdstukken. ‘Hartwerken’ is overdraagbaar en kan binnen organisaties ook gestimuleerd worden en dat is waar het boek in wezen echt over het gaat: een door Staal ontwikkeld model voor samenwerking en organisatieontwikkeling.

De toekomst vraagt om samenwerking en flexibiliteit binnen organisaties en teams. Dit geldt voor elke organisatie, maar Staal noemt specifiek teams in de welzijns- en zorgsector, waar teams steeds vaker multidisciplinair zijn samengesteld en teamleden vaak binnen verschillende orgaisaties werkzaam zijn. Het is volgens Staal voor deze teams belangrijk om ‘samen hart te werken’, want: “medewerkers die samen ‘hart’ werken, ervaren meer eenvoud, verbinding en werkplezier”. Hoe je samen ‘hart werkt’ beschrijft Staal aan de hand van het door haar ontwikkelde model, bestaande uit zes E’s: Eenheid, Evenwicht, Enthousiasme, Energie, Eerlijkheid en Eigenaarschap. In elk hoofdstuk van het boek wordt een E beschreven, telkens aan de hand van 4 aspecten die horen bij de betreffende E. Elk aspect wordt uitgewerkt in een eigen paragraaf, doorgaans met toelichting op het belang van het aspect enige theorie, een voorbeeld uit de praktijk van de auteur, enkele opmerkingen over de rol van de ‘hartwerker’ en voorbeelden van coachingswerkvormen die zijn in te zetten om aan het betreffende aspect te werken.

Bij het aspect Flow, als onderdeel van de E van Energie, gaat de auteur in op de bevindingen van Mike Csikszentmihalyi, die zocht naar een wetenschappelijke sleutel die het beste in mensen naar boven haalt. Flow dus. De paragraaf gaat in op wat flow is en stelt dat hartwerkers goed samenwerken vanuit deze flow en beschrijft hoe een team dat flow ervaart samenwerkt. “Bij teamcoaching is het belangrijk te onderzoeken of het team een flow ervaart”, zo gaat de paragraaf verder. Vervolgens is er een handreiking om te onderzoeken of een team flow ervaart, met een paar vragen die simpel klinken (bijvoorbeeld: “Stel de persoonlijke talenten, competenties en sterke kanten vast van de teamleden”), maar niet zo eenvoudig te beantwoorden zijn. Voor een coachingsleek zijn deze aanwijzingen dus niet eenvoudig in de praktijk te brengen.

Waarom wel lezen
Het boek bevat veel aspecten die kunnen bijdragen aan het prettig (samen)werken van mensen en teams en verwijst naar bruikbare literatuur en tools om hier meer over te lezen of om mee aan de slag te gaan. Met de 24 aspecten, onderverdeeld in de zes E’s, geeft de auteur daarnaast een model en daarmee grip op wat hierbij van belang kan zijn.

Waarom niet lezen
Op de achterflap is te lezen dat het boek is geschreven voor de lezer die is geïnteresseerd is in de nieuwe professional ‘Hartwerker’, team- en organisatieontwikkeling. Maar voor wie het boek nu echt bruikbaar is, wordt niet heel helder. In de inleiding wordt de indruk gewekt dat het model voor hartwerkers herkenbaar zal zijn, dat zij veel zaken onbewust al toepassen en dat zij het model verder in hun werkwijze kunnen integreren om hun invloed op de teamontwikkeling te vergroten. Hoe zij dat zouden moeten doen, wordt in het boek niet heel duidelijk. Voor leidinggevenden of medewerkers is het boek mogelijk interessant, maar aangezien zij over het algemeen niet als teamcoach optreden, lijkt het boek me minder bruikbaar voor deze doelgroep. Het model wordt met name praktisch in de handen van teamcoaches. De beschreven coachingstools zijn dan ook bedoeld om met het model aan de slag te gaan. Het boek lijkt voor menig coach wat aan de oppervlakte blijven en de beschreven coachingstools zijn voor een praktische inzet wat weinig concreet.

Persoonlijk was het boek voor mij – en mogelijk voor u als bestuurder / leider - interessanter geweest als het boek meer in was gegaan op de diagnostische functie van het model. Als deze aspecten zo belangrijk zijn, hoe breng je dan in kaart waar je team staat, waar het aan schort als een team niet lekker functioneert en aan welke aspecten er dan gewerkt moet worden? Die vraag blijft nu wat onderbelicht, waardoor de vraag ‘waar te beginnen’ onbeantwoord blijft. Als lezer vallend binnen de beoogde doelgroep (“geïnteresseerd is in de nieuwe professional ‘Hartwerker’, team- en organisatieontwikkeling), blijft de vraag wat ik nu kan of moet met de opgedane informatie.

Wiep Staal (2023). Samen hart werken. Voor team- en organisatieontwikkeling. uitgeverij SWP

Puk Witte
Puk Witte is adviseur bij Sardes en redacteur van DNM
p.witte@sardes.nl